فضانگهدارها 

در برخی مواقع دندان‌های شیری زودتر از موعد از بین می‌روند که در این صورت نیاز است تا آن‌ها کشیده شوند. پس از کشیدن دندان فضای خالی باقی مانده باید به خوبی حفظ شود تا دندان‌های دائمی به درستی در آن محل رشد کنند. در صورتی که به این فضای خالی توجه نشود، دندان‌ها نا مرتب و به صورت کج می‌رویند. بنابراین یکی از نیازهای کودکان برای داشتن دندان‌های دائمی منظم و مرتب استفاده از فضانگهدارها می‌باشد. دکتر ماندانا حجازی، بهترین متخصص دندانپزشکی کودکان در زعفرانیه برای کسب اطلاعات بیشتر شما عزیزان مقاله زیر را تهیه کرده است آن را با دقت مطالعه نمایید.

آیا با انواع فضانگهدارها آشنا هستید؟

به‌طورکلی این نوع ابزارهای درمانی و کاربردی دارای دو نوع ثابت و متحرک می‌باشند. که در ادامه با آن‌ها بیشتر آشنا خواهیم شد.

فضانگهدارهای متحرک

این نوع از ابزارهای کمکی و درمانی همانند پلاک‌های نگهدارنده متحرک عمل می‌کنند. در واقع در این روش  پلاکی در فضای خالی قرار داده می‌شود تا فضا برای رویش دندان‌های دائمی حفظ شود. این ابزار زمانی که بیش از یک دندان شیری در فک پایین از بین رفته باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع ابزار باید روزانه حدود 14 الی 24 ساعت استفاده شود تا تأثیرات مؤثر و مفید داشته باشد. تنها توصیه می‌شود با هر بار غذا خوردن این ابزار از روی دندان‌ها برداشت شود و سپس با رعایت بهداشت کامل دهان و دندان مجدد بر روی دندان‌ها قرار بگیرد.

نکته: دندانپزشک کودکان، اغلب از این دستگاه در کودکانی استفاده می‌کند که مسئولیت‌پذیرتر هستند و همکاری لازم را برای استفاده از پلاک دارند.

فضا نگهدارهای ثابت

یکی از پر کاربرد ترین نوع این ابزارها، فضا نگه‌دارهای ثابت می‌باشد. این وسیله با استفاده از چسب‌های مخصوص توسط دندانپزشک بر روی دندان کودکان قرار می‌گیرد. قرار گرفتن این وسیله به گونه خواهد بود که ثابت باقی می‌ماند و کودک نمی‌تواند آن را حتی به هنگام خوردن مواد غذایی از دهان خود خارج کند. به طور کلی این نوع از فضانگهدارها از جانب دندانپزشک کودکان تنها به آن دسته از افراد توصیه می‌شود که دندان‌های عقب خود را از دست داده باشند. این نوع از ابزارها در دو نوع یک طرفه و دو طرفه بکار گرفته می‌شوند، به‌گونه‌ای که نوع یک‌طرفه آن از یک سمت نگهداری می‌کند و نوع دو طرفه آن از دو سمت ثابت نگه داری می‌کند.

انواع فضانگهدارهای ثابت مناسب برای کودکان

به طور کلی فضانگهدارها به دو نوع متحرک و ثابت تقسیم می‌شوند که هر یک از آن‌ها کارایی مختص به خود را در بازه‌های سنی مشخصی در کودکان دارند.  اما ابزارهای مناسب برای کودکان دارای انواع مختلفی بوده که در ادامه با آن‌ها بیشتر آشنا خواهیم شد.

دستگاه باند و حلقه (Band-and-loop device)

یکی از رایج‌ترین نوع فضانگهدارها بند و حلقه می‌باشد که در دسته ابزارهای کاربردی ثابت قرار می‌گیرد. این نوع ابزار میان اغلب پزشکان بسیار کاربرد دارد و در طول درمان ممکن است از آن بسیار استفاده شود. این ابزار به منظور نگهداری فضا خالی در انتهای قوس فکی بکار گرفته می‌شود. برای مثال در صورتی که یک دندان آسیاب از دست رفته باشد پزشک این نوع ابزار را برای حفظ فضای خالی استفاده می‌کند. این وسیله دارای بندی است که بر روی دندان پشتی دندان کشیده شده قرار می گیرد و یک حلقه به این بند متصل می شود و با تکیه بر دندان جلویی دندان کشیده شده فضا را حفظ می کند . این وسیله با چسب های مجکمی به دندان چسبانده می شود اما لازم است که کودکان مراقب های تغذیه ای و بهداشتی جهت حفظ این وسیله  را انجام دهند تا از آسیب به آن جلوگیری شود.

قوس لینگوال (Lingual holding arch)

در برخی مواقع دندان‌های شیری از دسته رفته کودکان بسیار زیاد است، در چنین شرایطی دندانپزشک کودکان باتجربه و حاذق از دستگاه قوس لینگوال استفاده می‌کند. این وسیله معمولا جهت حفظ فضای دو طرفه در فک پایین استفاده می شود. توصیه می شود که این وسیله بعد از رویش دندانهای قدامی فک پایین گذلشته شود. در صورت نیاز به فضانگهدار دو طرفه قبل از رویش دندانهای قدامی، از پلاک تای متحرک می بایست استفاده نمود.  لینگوال آرچ در واقع دارای دو بند بر روی آخرین دندان خلفی  فک پایین می باشد که با یک سیم که از پشت دندانهای قدامی پایین می گذرد به یگدیگر وصل شده اند.

ترانس پالاتال آرچ (Transpalatal arch) و نانس( Nance)

طی ارتودنسی دندان کودکان از فضانگهدار ترانس پالاتال آرچ و یا نانس ممکن است بکار گرفته شود که به منظور حفظ و مدیریت فضای خالی در فک بالا کاربرد خاص و فوق‌العاده‌ای دارد. این وسیله در واقع زمانی استفاده می شود که تعداد زیادی دندان در دوطرف فک بالا از دست رفته باشند. همانند لینگوال آرچ، این وسیله نیز دارای دو بند بر روی آخرین دندانهای فک بالا می باشد که با یک سیم به یکدیگر متصل شده اند. این سیم بر روی سقف دهان قرار می گیرد.

دسیتال شو  (Distal shoe appliance)

این نوع ابزار نگهدارنده ثابت بر روی دندان آسیاب یا مولار کودکتان نصب می‌شود. چراکه طی از بین رفتن دندان کودکان فضای خالی اولین دندان مولر دائمی را حفظ می‌کند. این وسیله در واقع زمانی استفاده می شود که آخرین دندان شیری کودک کشیده شده باشد و اولین دندان آسیاب دائمی در حال رویش باشد. به دلیل عدم وجود دندان در انتهای فک، این وسیله با قرار دادن یک تیغه فلزی در داخل لثه ، از حرکت رو به جلوی دندان آسیاب دائمی جلوگیری می نماید. لازم به ذکر بوده که تمامی موارد نام‌برده‌شده در انواع فضانگهدارها برای هر کودک کاملاً به صورت مجزا ساخته می‌شود. زیرا فضای دندان و دهان هر کودک با دیگری متفاوت است.

چه زمانی باید از فضانگهدارها استفاده شود؟

در صورتی که دندان کودکان زودتر از موعد بی افتد، به هر حال نیاز است تا به پزشک مراجعه شود تا پس از انجام بررسی‌های لازم و در صورت نیاز به‌کارگیری از فضانگهدارها را برای کودکان شما توصیه کند. نکته جالبی که باید بدانید این است که در برخی مواقع ممکن است دندان‌ها در بازه زمانی مناسبی بی افتند اما باید توجه داشته باشید که رشد دندان‌های دائمی بی شک زمان بر خواهند بود. بنابراین در صورتی که با رشد کند دندان دائمی مواجه شدید حتماً به پزشک مراجعه کنید تا مشکلی برای تان پیش نیاید.  معمولا حداکثر یک ماه پس از کشیدن دندتن، در صورت نیاز ، باید از فضانگهدار استفاده شود تا از حرکت دندانها جلوگیری شود.

تا چه بازه زمانی باید از فضانگهدارها استفاده شود؟

مدت زمان استفاده از فضانگهدار برای کودکان ممکن است متغیر باشد و بستگی به عوامل مختلفی داشته باشد، از جمله سن کودک، نیازهای خاص آن، میزان فعالیت فیزیکی و وضعیت سلامتی و توصیه‌های مهم دندانپزشک. اما به طور کلی این پروسه درمانی و محافظتی از دندان‌های دائمی با تا زمان رشد این دندان‌ها به طور کامل ادامه یابد. البته پس از مشاهده رشد دندان دائمی، باید این ابزارها از فضای خالی برداشته شوند تا دندان دائمی به راحتی در محل خود رشد کند.

ایا پروسه درمانی همراه با فضانگهدارها همراه با درد است؟

خیر، این ابزار ها تنها از حرکت دندان های دیگر به سمت فضای خالی جلوگیری می کنند تا دندان های دیگر از محل اصلی خود جا به جا نشوند. این ابزار تنها یک حلقه است که باید در ناحیه بعد از افتادن دندان ها قرار بگیرد که هیچ گونه درد و ناراحتی را با خود به همراه ندارد.  در پروسه ساخت این وسایل، تنها با قالبگیری از ناحیه مورد نظر، فضانگهدار ساخته شده و سپس در جلسه بعدی با چسب مخصوص چسبانده می شود.

اقدامات مراقبتی با وجود فضانگهدارها

1. کودکان هرگز نباید این وسیله را با انگشت یا زبان خود لمس کنند چراکه سبب جا به جایی آن می‌شوند.
2. پس از استفاده از فضانگهدارها کودکان به هیچ عنوان نباید از مواد غذایی سفت و چسبنده استفاده کنند.
3. زمانی که دندانپزشک کودکان از فضانگدارها بر روی دندان کودک شما استفاده می‌کند، بهتر است از مصرف مواد غذایی شیرین همچون انواع شیرینی‌ها و شکلات‌ها جلوگیری کنید.
4. لازم است تا والدین فضانگهدارها و دندان کودکانشان را مرتب تمیز کنند  تا بهداشت دهان و دندان کودکان به خوبی و با دقت بالایی رعایت شود.
5. مراجعه منظم به دندانپزشک یک اصل مهم و ضروری بوده که باید والدین در زمان‌های تعیین شده به دندانپزشک مراجعه کنند. معمولا بهتر است هر شش ماه بکبار جهت بررسی وسایل فضانگهدار به ماخصص دندانپزشکی کودکان مراجعه شود.